ZORBALIK

Zorbalık Nedir?

Bu yazımızda özellikle okul çağında yaşanan akran zorbalığını anlatacağız.

Zorbalık çağımızın gittikçe artan sorunlarından biridir. İşyerinden okula birçok yerde görülen bu sorun özellikle okul çağı akran gruplarında yaygınlaşmıştır.

Zorbalık bir kişinin başka kişi ya da kişilerce sürekli olarak psikolojik, fiziksel ya da duygusal olarak zarar görmesi ve bu zararlar karşısında içsel huzursuzluk ve acı hissetmesi olarak tanımlanabilir. Bu zarar veren davranışlar vurma alay etme, lakap takma gibi birçok biçimde karşımıza çıkar.

Zorbalığın İki Tarafı

Farklı kaynak ve ülkelerde farklı isimlerde anılsa da zarar veren kişi zorba ve bu zarardan dolayı acı hisseden kişi ise mağdur olarak sınıflandırılmaktadır. Yazımızda da bu şekilde anılacaktır.

Mağdur ve zorba açısından zorbalığın süreçleri farklı gelişmektedir. Zorbalar kendilerini mağdurlardan hem fiziksel hem de duygusal yönden daha gelişmiş görebilirler. Onları daha az başarılı, daha az özgüvenli ve daha az yeterli bulabilirler. Bu düşüncelerle birlikte mağdura farklı biçimlerde şiddet uygulayarak, şiddeti etkili şekilde kullanırlar. İstediklerini kolay elde edebileceklerini ve mağduru sindirebileceklerini düşünürler. Yapılan araştırmalarda zorbaların empati ve merhamet seviyelerinin düşük olduğu bulunmuştur.

Mağdurlar ise kendilerini cesaretsiz, zorbaya karşı gelemeyecek durumda bulurlar. Genel olarak keyifsiz ve yalnız hissederler, zorbanın davranışlarıyla başa çıkmakta zorlanırlar. Araştırmalarda mağdurların düşük özgüven ve yüksek kaygı düzeyine sahip olduğu görülmüştür.

Zorbalığın Türleri

Zorbalık birden çok şekilde görülebilir. Sırasıyla bunların ne olduğuna ve zorba – mağdur ilişkisinde nasıl göründüğüne bakalım.

• Fiziksel Zorbalık

Bireyi incitmek, vurmak, itmek, saç çekmek, herhangi bir yerde zarar vermek amaçlı sıkıştırmak, vücuduna zarar vermek gibi fiziksel davranışlar olarak görülür. 

• Sözel Zorbalık 

Zarar verecek şekilde küfür etmek, alay edip aşağılayıcı şekilde konuşmak, lakap takmak, sevdikleri üzerinden olumsuz şeyler söylemek gibi sözel zararlar veren her şey sözel zorbalık kapsamına girer.

• Sosyal ve Psikolojik Zorbalık

Bu zorbalık türünü ayrı ele alan yazılar olsa da burada bir arada ele alacağız. 

Arkadaşları arasından dışlama, bireyi etkinliklere almama, diğer arkadaşları arasındaki yakınlığa zarar verme, başka gruplara dâhil olmasını engelleme gibi davranışlar hem sosyal hem de psikolojik zararlar verebildiği için bu gruba girer. 

• Cinsel Zorbalık 

Son zamanlarda arttığını düşündüğüm bu zorbalık cinsel ya da sözlü taciz, özellikle mahrem bölgelerine el hareketlerinde bulunma, uygunsuz birtakım davranışlara zorlama, fotoğraflar ve videolar çekmek gibi davranışları içerir.

• Siber Zorbalık

Diğer zorbalık türlerine kıyasla fark edilmesi daha zor olan bir zorbalık türüdür. Çünkü elde edilen görüntü ve bilgiler dijital ortamda bulunurlar. Daha uzun süre kalıcıdır ve yok edilmesi zordur. Daha çok internet üzerinden yapılan siber zorbalık okul ortamlarında bireyi rahatsız edecek durumlarda kendini gösterebilir. Dijital ortamda sahip oldukları bilgilerle okul ortamında yapacakları için bireyleri tehdit etme, bilgilerini internet üzerinden diğer arkadaşlarına yayma gibi süreçleri de içerir. 

Zorba Mı Yoksa Mağdur Mu?

Öncelikle bireylerin bu denklemde hangi tarafta yer aldığı bulunmalıdır. Zorbalar ve mağdurlar farklı özellikler sergileyerek aslında neyin bir parçası olduğunu gösterebilirler. 

Zorba bireyler şiddete eğilim göstermede, saldırgan davranışlar sergilemede daha etkili olurlar. Öte yandan empati kurmakta ve kurallara uymakta zorlanırlar.

Mağdurlar ise daha çekinik, içe kapanık ve yalnız hissederler. Arkadaşlık ilişkisini kurmada, bir gruba ait hissetmekte ve katılmakta zorlanırlar. Zaman zaman kendilerinden zayıf gördükleri başkalarına da zorbaların onlara yaptığı gibi davrandıkları görülmüştür.

Ne Yapılmalı?

Zorbalar ve mağdurlar çeşitli davranışlarda kendilerini belli ederler. İlk olarak bireyin okul ortamı olmak üzere diğer ortamlarda neler yaptığı gözlemlenmelidir. Zorba mı yoksa mağdur mu oldukları belirlendikten sonra, bu konuyla ilgili neler hissettikleri ve neler yaşadıkları hakkında konuşmak faydalı olacaktır. 

Mağdurlara yaşadıkları üzerinden neler hissettikleri sorulmalı, sosyal destekte bulunmalı, zorbalıkla karşı karşıya kaldığında ne yapması gerektiği öğretilmeli, bazı durumlarda zorbadan uzaklaşma yoluna gidilmelidir.

Zorbalara ise neden bu tür davranışları sergilediğini sormak, onunla da empati kurmak, arka planda onu zorbalık yapmaya iten sebeplerin neler olduğunu saptamak yardımcı olabilir. 

Her iki tarafta yapılanlara rağmen davranışlarda bir değişiklikte bulunmuyorsa bir uzmandan destek almak sorunun daha etkili bir biçimde çözülmesinde yardımcı olacaktır. 

Ayrıca okul yönetimi, öğretmenler ve öğrenciler zorbalıkla mücadelede birbirleriyle uyumlu ve karşılıklı çalışmalıdır. Bu zorbalıklarla hem bireysel hem de kolektif olarak ilerleme kaydetmeye katkı sağlayacaktır.